ქმნილება და ეკოლოგია: მართლმადიდებელი ეკლესიის პასუხი ეკოლოგიურ პრობლემებზე

ავტორი: თამარ გრძელიძე

წყარო: https://tamargrdzelidze.wordpress.com

ეკლესიის მამები გვარწმუნებენ, რომ ქმნილება ადამიანისა და სხვა ქმნილებების მიმართ ღვთის სიყვარულის გამოვლინებაა. მართლმადიდებლური სწავლება დღესაც იმავეს ქადაგებს. ქმნილების საფუძველია ღვთის ნება: “დასაბამითგან ღმერთია შემოქმედი და ქმნის საკუთარი სურვილით, თავისი უსასრულო სიკეთით, თავის თანა-არს ლოგოსთან და სულთან ერთად”, წერს წმ. მაქსიმე აღმსარებელი.²

ღმერთმა თავისი უსასრულო სიყვარულით განკარგა სამყარო და მთელი ქმნილება; საკუთარი ქმნილებების მიმართ იგი სიყვარულითაა აღსავსე. ღვთის სიყვარული ქმნილების საფუძველშია და მისი შემოქმედითობის გამოვლინებაა. სწორედ ამ სიყვარულითაა შესაძლებელი ქმნილების ღმერთთან შეერთება, რადგან “სიყვარული იხსნის მთელი ქმნილების ისტორიას,” ამბობს წმ. ისაკ ასური.³  ღვთის სიყვარული ვრცელდება მთელს ქმნილებაზე: ანგელოზებზე, ადამიანებზე, სხვა არსებებზე. დაცემამ ვერ დააშთო და ვერც გაანელა ღვთის სიყვარული საკუთარი ქმნილების მიმართ.

 

 

ქმნილება ex nihilo

ღვთის ქმნილება არაფრისგან შეიქმნა და მისგან განსხვავებულია, არა იმდენად სივრცობრივად, რამდენადაც თვისობრივად/ბუნებით.⁴  ქმნილებას დასაბამი მიეცა ღვთის ნების შედეგად იმ მიზნით, რომ მას სრული მონაწილეობა მიეღო საღვთო ცხოვრებაში; სხვა სიტყვებით, იმისთვის, რომ ქმნილება ჰარმონიულ ურთიერთობაში, უწყვეტ კავშირში ყოფილიყო თავის შემოქმედთან.⁵  მართლმადიდებელი ეკლესია აღიარებს, რომ არაფრისგან შექმნილი სამყარო ღვთის ნების შედეგია, თუმცა, რომაელთა მიმართ ეპისტოლეს მიხედვით (8:20-21), გადაშენების, გაქრობის საშიშროების წინაშე. ამასთანავე, ქმნილებას, იმავე ღვთის ნების გამო, მარადიული ცხოვრების შესაძლებლობაც მიეცა. ამიტომაა, რომ  მართლმადიდებლები ღმერთს იმის დაცვას შესთხოვენ, რაც ღმერთს მათთვის სიყვარულით უბოძებია.

ჰოი, ქრისტევ,  რომელმაც ყველაფერი არაფრისგან დაარსე

და მიუწვდომელი სიბრძნით, მოყვარულო, თითოეულს

მოგვანიჭე უნარი იმის დაცვისა, რაც

დასაბამითგან დაუწესე ყოველ ქმნილებას,

აკურთხე შენი შექმნილი ყოველი არსება,

რადგან შენ ხარ ყოვლისშემძლე მხსნელი.⁶

ყოველი მწუხრის ლოცვისას წაკითხული 103-ე ფსალმუნის 24-ე მუხლი,  “რაოდენ მრავალი არიან საქმენი შენი, უფალო! ყოველივე სიბრძნით შეგიქმნია”, ხოტბას ასხამს ღვთის ქმნილებას როგორც ნიშანს და აღიარებას მთელი ქმნილების გარდაქმნისა ხსნით და დიდებით. ნათლისღების დღესასწაულზე ეკლესია აკურთხებს წყლებს, ხოლო ხილსა და სხვა ნაყოფს ფერიცვალების დღესასწაულზე: სამყაროს ნაწილების კურთხევით ეკლესია ადამიანს შეახსენებს, რომ ღვთის ქმნილება  კურთხეულია და ქმნილების ყოველ ნაწილს განსაკუთრებული დატვირთვა აქვს.

ბუნება კურთხეულია,  სამყარო ღვთიური ძალების სამყოფელია. კურთხეული ბუნება ადამიანს უბიძგებს, რომ თვალი გაუსწოროს სამების პარადოქსს: შემოქმედი ერთდროულად ტრანსცენდენტური და იმანენტურია თავის ქმნილებასთან მიმართებაში.

 

ადამიანი როგორც ქმნილების გვირგვინი

მართლმადიდებელმა ეკლესიამ  ისევე ცოცხლად შემოინახა სწავლება მატერიის გარდაქმნის შესახებ, როგორც ეს ადრეულ ეკლესიაში სწამდათ: უფლის აღდგომიდან მოკიდებული ადამიანს მინიჭებული აქვს განღმრთობის შესაძლებლობა. აღმოსავლეთის ეკლესიის მამებმა განღმრთობის ცნება სიღრმისეულად შეიმეცნეს – ღმერთი განკაცდა, რათა ადამიანს შესძლებოდა განღმრთობა⁷  – ხოლო ზოგიერთი მამა მთელი ქმნილების განღმრთობაზეც საუბრობს.

სხვადასხვა ისტორიულ კონტექსტში ჩამოყალიბებულ განღმრთობის მამებისეულ ახსნებს ის აზრიც აერთიანებს, რომ საღვთო ნებით შესაძლებელია შექმნილის ამქვეყნიური არსებობა განღმრთობით დაგვირგვინდეს. განღმრთობა მიწიერ ცხოვრებაშივე იღებს სათავეს, მაგრამ სრულად მომავალში განხორციელდება.⁸  განღმრთობა ადამიანს მთლიანად მოიცავს, სულიერად და ხორციელად: “განღმრთობილი ადამიანი სულიერად და ხორციელად ადამიანი რჩება და, ამასთანავე, სულიერად და ხორციელად ღმერთად იქცევა, მადლითა და იმ კურთხეული დიდების საღვთო ნათელით, რომელიც მთელს მის პიროვნებას მოიცავს.”⁹

ღმერთმა ადამიანი შექმნა როგორ მიკროკოსმოსი, ცისა და დედამიწის შემაერთებელი, ამ უკიდურესი გაყოფის ბუნებრივი შემაკავშირებელი და მედიატორი.¹⁰  ღმერთმა ადამიანი ორთავე ბუნებით დააჯილდოვა, ხილულითა და უხილავით; სხვა სიტყვით, ადამიანის სახით ღმერთმა ახალი სამყარო შექმნა, რომელიც იმავდროულად მცირეცაა და დიდიც და იგი მიწაზე დაასახლა, რათა “მიწიერ ქმნილებებზე იმეფოს და ზემოდან მოცემულ ბრძანებებს დაემორჩილოს.”¹¹  სწორედ ესაა მნიშვნელოვანი, რომ ადამიანი მეფობს ღვთის შექმნილზე, მაგრამ ისე, რომ იმავდროულად ყოვლისშემქმნელის ნებას ემორჩილება. მაშასადამე, თუ ადამიანი მოვლენილია იმისთვის, რომ ქმნილებაზე იმეფოს, მან ქრისტეს უნდა მიბაძოს, “წარმოცარიელდეს”. ქრისტემ ხომ “დაიმდაბლა თავი და მორჩილი გახდა თვით სიკვდილამდე.” (ფილიპელთა 2: 7-8) თუ ქრისტიანს შეგნებული აქვს, რომ ბუნებრივი წესი ღვთის ნიშანი და საიდუმლოა, ეს ცოდნა მას დაიცავს ქმნილებაზე გამანადგურებელი ბატონობისგან, ბუნებრივი რესურსების ავად გამოყენებისგან, ყველა იმ გამოწვევისგან, რომელიც მატერიალურ პროგრესს ფუფუნებისკენ ექაჩება.

 

ადამიანის არა-გამანადგურებელი ბატონობა               

“როგორც თქვენ გინდათ, რომ მოგექცნენ ადამიანები, თქვენც ისევე მოექეცით მათ,” (ლუკა 6:31) გვასწავლის სახარება და ეს ჭეშმარიტება გარემოზეც ვრცელდება. ადამიანის, როგორც ღვთის ნების აღმასრულებელის, მოვალეობაა გარე სამყაროს სიფრთხილით, პატივისცემითა და სიყვარულით მოეკიდოს. ამგვარად ადამიანი გასცდება ქმნილების გადარჩენაზე ზრუნვას და მისი სიწმიდის ხარისხში აყვანასა და შემოქმედთან მიახლოებაზე იზრუნებს.

როდესაც 1960 წელს ქრისტიანობას ბრალად დაედო საყოველთაო ეკოლოგიური კრიზისი, მართლმადიდებელმა ეკლესიამ ამასთან დაკავშირებით გარკვეული პოზიცია ჩამოაყალიბა.  მან გაიზიარა მიმდინარე ეკოლოგიურ კრიზისში ქრისტიანობის წვლილი, მაგრამ, ამასთანავე, დამაჯერებლად ახსნა, თუ როგორ ეწინააღმდეგება მართლმადიდებლური სწავლება ღვთის ქმნილებაზე და, ზოგადად, მართლმადიდებელი სულიერება კარს მომდგარ ეკოლოგიურ კატასტროფას.

მართლმადიდებლური სწავლების მიერ ეკოლოგიური კრიზისის გააზრება ჩამოყალიბებულია გარემოს დაცვის საკითხებზე გამართულ საყოველთაო მართლმადიდებელთა კონფერენციის (კრეტა, საბერძნეთი 1991) რეკომენდაციებში. მაგალითად,

“მართლმადიდებელი ეკლესია იზიარებს მათ გულისწუხილს, ვინც განიცდის ადამიანის მიერ ბუნებრივი გარემოს შეუქცევად განადგურებას, რომელსაც ეკლესია ცოდვას უწოდებს და რის გამოც ყველას მონანიებისკენ მოუწოდებს. მართლმადიდებელ ეკლესიას სწამს, რომ მართლმადიდებელი ტრადიციის ლიტურგიკულ-ევქარისტული და ასკეტური ეთოსი ამ კრიზისიდან გამოსავლის მონახვის საუკეთესო საშუალებაა. ეს კი თავიდან გვაცილებს ახალი ეთიკური მოძღვრების ძიების აუცილებლობას. ¹²

ეკოლოგიური პრობლემების გადაჭრისათვის არაა საჭირო, რომ მართლმადიდებელი ეკლესია, ფილოსოფიური თუ იდეოლოგიური საფუძვლებისა და მეთოდის მოსაძიებლად, რომელიმე ეკოლოგიურ მიმდინარეობასთან, პარტიასთან ან ორგანიზაციასთან გაიგივდეს. მართლმადიდებელი ეკლესია თავისი ღვთისმეტყველებით ადამიანის ურთიერთობაზე ღმერთთან თუ სხვა ადამიანებთან, სწორედაც ცხოვრების ახალ გზას ემოწმება.¹³  რას წარმოადგენს ეს ახალი გზა?

მართლამადიდებელი ეკლესია მიმდინარე ეკოლოგიურ კრიზისს დაცემისა და ცოდვის ჭრილში განიხილავს. ეკოლოგიური კრიზისი, ეკლესიის სწავლების მიხედვით, ცოდვაა: “ესაა პიროვნული ცოდვისა და კოლექტიური ცოდვის პოლარიზაციის შედეგი,” ამბობს კონსტანტინოპოლის პატრიარქი ბართლომე.¹⁴  კრეტის აღნიშნული კონფერენცია მართლმადიდებლებს მოუწოდებს, რომ პატივი მიაგონ 1 სექტემბერს, საეკლესიო კალენდრის პირველ დღეს, როგორც ღვთის ქმნილების დაცვის დღეს.

ეკოლოგიური საკითხი გასული საუკუნის ოთხმოციან წლებში წამოჭრა კონსტანტინოპოლის საპატრირქომ ეპისტოლეების, გზავნილების, ქადაგებების, კონფერენციების, სემინარების, წიგნების სახით. ასევე, კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს მიერ ინსპირირებული საყოველთაო მართლმადიდებლური შეხვედრებით; ერთ-ერთ პირველ მიღწევად უნდა ჩაითვალოს, სწორედ, საყოველთაო მართლმადიდებლური კონფერენციის გადაწყვეტილება 1986 წელს შამბეზიში (ჟენევა, შვეიცარია). ასევე, ეკოლოგიური საკითხებისადმი მიძღვნილი კონფერენცია წმ. იოანე მახარებლის მონასტერში კუნძულ პატმოსზე (საბერძნეთი) 1988 წელს და იმავე წელს კონსტანტინოპოლის პატრიარქის საშობაო ეპისტოლე. 1990 წელს მართლმადიდებელ ღვთისმეტყველთა ერთი ჯგუფი შეიკრიბა ორმილიის ხარების მონასტერში (საბერძნეთი) რათა ჩამოეყალიბებინათ ეკოლოგიური კრიზისის მიმართ მართლმადიდებლური პოზიცია. აქ ძირითადად საუბარია ქმნილების შესახებ მართლმადიდებლურ სწავლებაზე და ქმნილების მიმართ ქრისტიანთა პასუხისმგებლობაზე.

კრეტის კონფერენციიდან მოკიდებული, ცხადი შეიქნა, რომ ეკოლოგიურ კრიზისთან მიმართებაში მართლმადიდებელი ეკლესია არ ეძიებდა ახალ იდენტობას. ეკლესია თავისთავად წარმოადგენს და ემოწმება არსებობის განსხვვებულ მოდუსს, რომელიც კოსმოლოგიისა და ანთროპოლოგიის შესახებ საკუთარი სწავლების საფუძველზე თავის განსაკუთრებულ პერსპექტივას გვთავაზობს.

 

კრიზისიდან გამოსავალი

ამ კრიზისიდან გამოსავალი მონანიებაშია, ამბობს მართლმადიდებლური სწავლება, იმ აზროვნების აღდგენაშია, რომლის მიხედვითაც სამყარო ფასეულია, იგი სიყვარულის ობიექტია და არა ექსპლუტაციის.  ამგვარი აზროვნების ადამიანი მიდრეკილია, რომ აქტიურად უპასუხოს ღვთის სიყვარულით გამსჭვალულ (საღვთო) შემოქმედებითობას.

მართლაც, მონანიების იდეამ მთლიანად განსაზღვრა მართლმადიდებლების ეკოლოგიურ კრიზისთან დამოკიდებულება. ამიტომაც, აღნიშნულ საკითხში მართლმადიდებელი ეკლესიის პოზიციის შესამეცნებლად მიზანშეწონილია, ჩავწვდეთ მონანიების ცნებას მართლმადიდებლურ ტრადიციაში.

მონანინება – მეტანოია,  მართლმადიდებელი ტრადიციის მიხედვით, გონების, დამოკიდებულების შეცვლისკენ მოუწოდებს. ეკოლოგიური კრიზისის შემთხვევაში ასეთი ცვლილება გულისხმობს გამოყენებითი თუ მომხმარებლური აზროვნების შეცვლას იმ აზროვნებით, რომლისთვისაც ნიშანდობლივია პასუხისმგებლობა, მსახურება და არა ბატონობა. აზროვნების ამგვარი ცვლილება- მონანიება – ადამიანის, ღვთის ქმნილების გადარჩენას ემსახურება. ამ კონტექსტში, მართებული იქნება თუ იმასაც გავიხსენებთ, როგორ მოხდა მართლმადიდებლების დაინტერესება მიმდინარე ეკოლოგიური კრიზისის სულიერი და თეოლოგიური საფუძვლებით.

1968 წელს ამერიკელმა ისტორიკოსმა ლინ უაიტმა ეკოლოგიური კრიზისი მიზეზად ქრისტიანობის ისტორიული საფუძვლები მიიჩნია. მართლმადიდებლებმა ამის საწინააღმდეგოდ საკუთარი პოზიცია მცირეოდენი შესწორებით გამოხატეს, კერძოდ, რომ ეკოლოგიური კრიზისი ზოგიერთი ქრისტიანული მიმართულების უკიდურესმა გარაციონალურებამ მოიტანა.

უმაღლესი ღვთიურობის, როგორც აბსოლუტური სიკეთის, იდეა, რომლის სუბსტანცია, სიკეთე, სამყაროში ვრცელდება,  პირველად, პლატონიზმში, შემდეგ ნეო-პლატონიზმსა და გნოსტიციზმში განვითარდა. ემანაციის ამ იერარქიულ პროცესში მატერიალური სამყარო სულ ქვემოთაა მოქცეული. ამიტომ, მატერიალური სამყარო უსხეულო არსებებთან შედარებით გაცილებით ნაკლებფასეულია, ბოროტებასთანაცაა ასოცირებული და საბოლოო სავანეში მას ადგილი არ მოეძებნება.

ადრეული ეკლესიის ისეთი მნიშვნელოვანი ავტორები, როგორიცაა კლემენტი ალექსანდრიელი და ორიგენე ამ მიმართულების გავლენის ქვეშ იყვნენ. მართლმადიდებელმა ტრადიციამ ორივე ავტორს თვალსაჩინო ადგილი მიაგო, თუმცა, მსოფლიოს მეხუთე საეკლესიო კრებამ ორიგენის სწავლება სულთა წინასწარი არსებობის შესახებ მწვალებლობად გამოაცხადა (მსოფლიოს მეხუთე ანუ ე.წ. კონსტანტინოპოლის მეორე კრება 553 წელს). მიუხედავად ამისა, მართლმადიდებლურმა სწავლებამ მაინც მოახერხა, რომ ტრადიციაში ორიგენის ღვთისმეტყველებისთვის თვალსაჩინო ადგილი მიკუთვნებინა.

მართლმადიდებელი ეკლესიის სწავლებით, ეკოლოგიური კრიზისი ბუნების იმ არასწორ გაგებას უკავშირდება, რომლის მიხედვითაც ბუნება მოხმარების ობიექტად განიხილება. ასეთი მიდგომა კი ეწინააღმდეგება სამყაროს, როგორც ჰარმონიული მთელის აღქმას და მას ხედავს როგორც საჭირო, გამოსაყენებელი საგნების ნაკრებს. თუმცა ბუნება მხოლოდ იმ პირობით ემსახურება ადამიანს, თუ ეს უკანასკნელი მას იცავს და მის გამოსაყენებლად შესაბამის კანონს ექვემდებარება (შდრ დაბ. 2:15). ადამიანის პასუხისმგებლობაა, რომ გარე სამყარო ბუნებისთვის ზიანის მიუყენებლად მოიხმაროს. ესაა, აგრეთვე, იმის საწინდარი, რომ ბუნება მას მომავალშიც ემსახუროს. (ამ მხრივ, სამწუხაროდ, საქართველოში სერიოზული პრობლემებია: გარე სამყაროსთან მიმართება რადიკალურად გამოყენებით ხასიათს ატარებს და ეკოლოგიური შეგნების გასაღვივებლად მწირი ნიადაგია.)¹⁵

მართლმადიდებელი ეკლესია ადამიანს ხედავს უფრო როგორც მსახურს, ‘მინისტრს’, ვიდრე ბატონს. სამყაროს მსახურება პატივია, ღვთის ხატად შექმნილის უპირატესობაა,  რათა ღმერთს მისივე ბოძებული კრძალვითა და სიმდაბლით დაუბრუნოს. ხოლო ადამიანის როლი ქმნილების გადარჩენაში საკვანძოა: მხოლოდ მის მსახურებას შეუძლია ქმნილების დაცვა მიმდინარე კრიზისისგან. როგორც სასულიერო პირი წირავს ღმერთს პურსა და ღვინოს მთელი ერის სახელით, ასევე უნდა წირავდეს  მადლიერი ადამიანი ღმერთს მისსავე ქმნილებას: ღვთისგან სიყვარულით ბოძებული ღმერთს სიყვარულითვე უნდა დაუბრუნოს. ღვთის ქმნილების წინაშე პასუხისმგებლობა ადამიანის მიერ მატერიალური სამყაროს ექსპლუატაციას საზღვრებს უწესებს. ადამიანს, მართლაც, სრულიად განსაკუთრებული ადგილი უჭირავს ქმნილებაში, როგორც ღვთის ხატის მატარებელს, მედიატორსა და მადლიერებით ღვთის მადიდებელს.

ევქარისტული საიდუმლოს აღსრულება  მატერიალური სამყაროს წმინდაყოფასა (sanctification) და გარდაქმნას (transformation) მოასწავებს. ლიტურგიკულ ენაზე ღვთისგან ნაბოძები ქმნილების უკან ღვთისთვის დაბრუნება გამოიხატება შემდეგი სიტყვებით: “შენი შენთანა, შენდა შემწირველი, ყოველთა და ყოვლისათვის”. როდესაც მღვდელი ამ სიტყვებს წარმოთქვამს, დიაკვანი, გადაჯვარედინებული ხელებით მაღლა ასწევს წმიდა ბარძიმსა და კოვზს ისე, რომ ჯვარი გამოისახოს, ხოლო თავად ქრისტეს ხორცსა და სისხლს მდაბლად თავს მოუდრეკს.  ევქარისტული ლოცვით, ადამიანი ღმერთს უბრუნებს მისივე ბოძებული ქმნილების ნაყოფს, პურსა და ღვინოს, რომლებიც, მართლმადიდებელი ეკლესიის სწავლებით, სულიწმიდის მოხმობის შედეგად ქრისტეს ხორცად და სისხლად გარდაიქმნება. ლიტურგიკული აქტივობის შედეგად, ქმნილების ნაყოფი თავისი პირვანდელი სახით კი არ უბრუნდება შემოქმედს, არამედ შეცვლილი სახით, ადამიანის შრომის შედეგად: ხორბალი პურის სახით, ხოლო ყურძენი ღვინის. მატერიალური სამყაროს საუკეთესო მიზნებისთვის გამოყენება  ადამიანის უპირატესობაა. მატერიალური სამყაროს ამგვარი გამოყენება ჰარმონიულადაა შერწყმული გარე სამყაროსთან და, თავის მხრივ, განსაზღვრავს ადამიანის ჰარმონიულ ურთიერთობებს ღმერთთან, ადამიანებთან და სხვა სულიერ არსებებთან. სწავლება იმის შესახებ, რომ ევქარისტია მომავალთან მიახლოებაა (foretaste of the age to come), ძლიერ ესქატოლოგიაზე მიუთითებს მართლმადიდებლობაში: სწორედ ევქარისტული ლოცვის დროს შეიგრძნობს ადამიანი თავის უმაღლეს დანიშნულებას – განღმრთობას.

ღვთისთვის მისი ქმნილების ნაყოფთა დაბრუნება მადლიერებით ხდება, რაც ასახავს მართლმადიდებელი ღვთისმსახურების უმთავრეს თემას – ღვთის განდიდებასა და მის მიმართ მადლიერების გამოხატვას. სამწუხაროდ, დღეს ლოცვის ეს უმთავრესი მოტივი დაჩრდილულია. ამის დასტურად ისიც გამოდგება, რომ ადამიანი ღვთის ქმნილებას უსიყვარულოდ ეკიდება და საკუთარი პასუხისმგებლობა მის წინაშე დავიწყებული აქვს.

რა შეიძლება მოგიძღვნა შენ, ქრისტე ღმერთო, ჩვენთვის განკაცებულო?

ყოველი შენით შექმნილი მადლობას გიძღვნის:

ანგელოზები თავის გალობას, მოგვები ძღვენს, მწყემსები გაოცებას. ¹⁶

ევქარისტული ლოცვა მართლმადიდებელი ღვთისმსახურების ღერძია. კონსტანტინოპოლის პატრიარქის დემეტრიოსის (+1989) სიტყვებით, “ქმნილების სულიწმიდით გარდაქმნის ყველაზე ნატიფი გამოხატულება და გამოცდილებაა ზიარება. ქმნილებისეულ მატერიას ადამიანი თავისი ხელით ახალ სიცოცხლეს შესძენს პურისა და ღვინის სახით და ღმერთს უძღვნის იმის შეგნებით, რომ მთელი ქმნილება ღვთისგანაა. ევქარისტული ზიარებისას მადლით ნაკურთხი პურისა და ღვინის სახით შემწირველს, მღვდელსა თუ მღვდელთმთავარს, უბრუნდება შეწირული ნაყოფის სისავსე, რათა ყველამ გაიზიაროს და ამგვარად მლოცველები გახდნენ ის არხი, რომლითაც ღვთის მადლი და წყალობა მთელს ქმნილებას მოეფინება.”¹⁷

ევქარისტული ლოცვის აღსრულებისას შემწირველი სათქმელს პირველი პირის მრავლობითით გამოხატავს, “ჩვენ ვწირავთ”, რაც მიუთითებს შეწირვის კოლექტიურ ხასიათზე, ლოცვის დროს ინდივიდებს შორის არსებულ ერთობაზე. მათ შორის უსიტყვო შეთანხმებით, შეწირვა მადლიერებითა და ქედმოხრით ხორციელდება.

“ეთოსი ეთიკის სანაცვლოდ, კულტურა კანონმდებლობის სანაცვლოდ”

რას გულისხმობს თანამედროვეობის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი მართლმადიდებელი ღვთისმეტყველი მიტროპოლიტი იოანე (ზიზიულასი), როცა მოუწოდებს, ეთიკის ეთოსად, ხოლო კანონმდებლობის კულტურით შეცვლას?  მიტროპოლიტი იოანე ამით ცდილობს ადამიანს დაანახოს, რომ მონანიება, აზროვნების წესის შეცვლა, ეწინააღმდეგება ქმნილებაზე ადამიანის გაბატონებას. დღევანდელი ტექნოლოგიური ეთოსი, მიტროპოლიტის აზრით, ვერ იქნება ქმნილების გადარჩენის ერთადერთი გზა. მონანიებით კი გარემოსთან დაკავშირებული თუ სხვა საჭირბოროტო საკითხები “ზრუნვისა და შემოქმედებითი მიდგომის ობიექტი ხდება. ამასთანავე,  მონანიებას თან უნდა ახლდეს იმგვარი აქტივობები, რომლებიც მართლმადიდებელი ეკლესიის ეთოსს გამოხატავენ.”¹⁸

როგორც ეკლესიათა მსოფლიო საბჭოს მიერ 1987 წელს ქალაქ სოფიაში ჩატარებული საერთო-მართლმადიდებლური კონსულტაციის ანგარიში გვამცნობს, “ადამიანებმა უნდა ისწავლონ ქმნილებას მოეპყრან ისე, როგორც ეპყრობიან ღვთის წმიდა შესაწირს, მსხვერპლს, მადლის გადამცემს, ყველაზე კეთილშობილური მისწრაფებებისა და ლოცვის განსახიერებას.”¹⁹

ღვთის მიერ ადამიანისთვის მინიჭებული ნების თავისუფლებამ გარკვეულწილად ხელი შეუწყო ისეთ ეკოლოგიურ კატასტროფებს, როგორიცაა დღესდღეობით გლობალური დათბობა, გვალვა, უდაბნოს აღმოცენება, ტყის გაქრობა, ზღვის დაბინძურება, ცხოველთა ჯიშების გადაშენება, ჰიდროლოგიური ციკლის დარღვევა და ოზონის ფენის განლევა. მართლმადიდებლების პასუხი ამ კრიტიკულ მდგომარეობაზე არის აზროვნების წესისა და დამოკიდებულების შეცვლა, ქრისტიანული ასკეტიზმის, თვით-დისციპლინის გააზრება, რაც ხელს შეუწყობს, რომ ეთიკაზე ორიენტირებულ კანონმდებლობას ქრისტიანულ ეთოსზე ორიენტირებული კულტურა ჩაენაცვლოს. სხვა სიტყვებით, ქმნილებაზე ზრუნვა ქრისტიანის ყოველდღიური ცხოვრების, ქრისტიანული ცხოვრების წესის ნაწილია. ამ ეთოსისთვის სამყაროში არსებობის მოდუსია მადლიერება, ზომიერება, თვით-გაკონტროლება ისევე, როგორც სტუმართმოყვარეობა, გაჭირვებულთა დახმარება, მოყვასის სიყვარული. სხვაზე ზრუნვით, მონაგრის გაზიარებითა და მოყვასის სიყვარულით ადამიანი საკუთარ თავსაც აკონტროლებს და ღვთის მთელი ქმნილების მიმართაც მზრუნველობას ავლენს, რაც აუცილებლად შეამცირებს ეკოლოგიური კრიზისის ნიშნებს.

მატერიალური სამყაროსგან ასკეტური განდგომა მატერიის უარყოფას კი არ უნდა გულისხმობდეს, არამედ მატერიისთვის პატივის მიგებასა და გარე სამყაროს ექსპლუატაციის უარყოფას. მატერიალური სამყაროს მიმართ გაზრდილი მგრძნობელობა ღვთის ქმნილების სიყვარულის, დაფასებისა და მადლიერების ნიშანია. ამ თვალსაზრისით, ადრეულ-ქრისტიანული ასკეტიკის პრინციპები არცთუ იმდენად შეუფერებელია თანამედროვე ცხოვრებისთვის, როგორც ეს ერთი შეხედვით ჩანს. პირიქით, მათი გათვალისწინებით თანამედროვეობის ზოგიერთი სერიოზული პრობლემის გადაჭრაც კია შესაძლებელი.

ბოლო სამ ათწლეულზე მეტია, რაც მართლმადიდებელი ეკლესია თანმიმდევრულად ეხმიანება ეკოლოგიურ პრობლემებს და ამ მიმართულებით ეკლესიამ გარკვეული პრაქტიკული ნაბიჯებიც გადადგა.  ამის საუკეთესო მაგალითია მონასტრებში ეკოლოგიურად გააზრებული მეურნეობის ინიციატივები (მაგალითად, ქრისოპიგის თუ ორმილიის მონასტრები საბერძნეთში). 1 სექტემბერი მართლმადიდებელ ეკლესიაში, კონსტანტინოპოლის საპატრიარქოს ინიციატივით, გამოცხადებულია გარემოსთვის სპეციალური მსახურებისა და ლოცვის დღედ. «ქმნილების შემოქმედო, რომლემაც დასაბამითგან ყველაფერს თავისი ადგილი მიუჩინე, ნუ უგულებელყოფ შენივე ხელით შექმნილს, არამედ შენი მადლსავსე მზერით ზეციდან გადმოხედე შენს ვენახს, უფალო, და აღადგინე იგი შენი ნების მიხედვით, და დაიცავ იგი ყოველი დამანგრეველი ძალისგან.»²⁰

მართლმადიდებლური ვედრება ყოვლისშემძლე ღვთის, ცისა და მიწის შემქმნელის მიმართ ადამიანს პასუხისმგებლობის გრძნობას აღუძრავს: რადგან ღმერთმა ქმნილება სიყვარულით შექმნა და იგი ისე შეიყვარა, რომ თავისი მხოლოდშობილი ძე მისცა, სიყვარული განუხრელად უნდა იყოს ქრისტიანთა ეთოსი. «მეცნიერება აღწერს, თუ რა შეცდომებია დაშვებული ეკოლოგიის თვალსაზრისით და რა ტექნოლოგიებია საჭირო ამის გამოსასწორებლად, მაგრამ არსებითი მაინც ისაა, რომ ადამიანს უყვარდეს გარემო. სხვაგვარად მისი გადარჩენა შეუძლებელია.”²¹